نقش سیمان های پر مقاومت در کاهش مصرف سیمان و توسعه پایدار

مشخصات سیمان های پرتلند رده های ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱ با اقتباس از رده های مقاومتی سیمان استاندارد EN 197-1 در استاندارد ۳۸۹ ایران از سال ۱۳۷۷ ارائه شده است. در سال های اخیر تعدادی از کارخانه های سیمان اقدام به تولید سیمان پرتلند ۴۲۵-۱ و به تازگی برخی از کارخانه ها در مقیاس محدودتر سیمان پرتلند ۵۲۵-۱ تولید کرده اند. با استفاده از روش ملی طرح مخلوط بتن ایران و انجام آزمایش های تجربی می توان نشان داد.

مقدمه

تولید سیمان نیاز به ۴۵/۱ تا ۵۰/۱ تن سنگ آهک، خاک رس و سنگ گچ و در مواردی سیلیس، بوکسیت و سنگ آهن دارد.

همچنین خردایش و آسیاب کردن مواد اولیه و آسیاب کردن کلینکر و سنگ گچ و راه اندازی دستگاه های مختلف  کوره و خنک کن و غیره نیاز به انرژی برق زیادی وجود دارد که در حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ کیلو وات ساعت در هر تن می باشد.

کوره پخت کلینکر به سوخت نیاز دارد که در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ متر مکعب گاز طبیعی برای هر تن کلینکر است و معادل ۹۰ تا ۱۱۰ لیتر مازوت (نفت کوره) می باشد.

اگر انرژی های مصرفی در معدن و برای حمل مواد اولیه به کارخانه و حمل سیمان به کارگاه ها و محل مصرف نیز در نظر گرفته شود وضعیت مصرفی انرژی در این صنعت روشن تر می گردد. گفته می شود کل انرژی مصرفی در کارخانه برای هر تن کلینکر در روش خشک با پیش تکلیس ۱۶/۳ گیگا ژول و با پیش گرم کن ۴۴/۳ گیگا ژول می باشد که ۸ درصد آن انرژی الکتریسیته است. در هنگام پخت مواد اولیه و یا در کلسینه کردن سنگ آهک و سوزاندن مواد سوختی در مراحل مختلف از معدن تا محل کارگاه نزدیک به یک تن دی اکسید کربن به ازای هر تن سیمان تولید می شود که بسیار وحشتناک است.

امروزه با تولید ۶۰ میلیون تن سیمان و بیش از ۵۵ میلیون تن کلینکر بیش از ۷ درصد انرژی برق کشور صرف تولید سیمان می­شود و برای تولید سیمان (در­صورت مصرف مازوت) در­حدود ۴ تا ۵ درصد سوخت مایع مصرفی کشور را می­بلعد که با احتساب تولید انرژی برق این مقدار به ۷ درصد بالغ می گردد.

بنابراین دیده می شود برای توسعه پایدار و حفظ محیط زیست و منابع طبیعی تجدید ناپذیر نیاز به کاهش تولید کلینکر یا سیمان می باشد و یا حداقل باید افزایش تولید را متوقف نمود. به هر حال آنچه مسلم است باید مصرف سیمان برای تولید هر متر مکعب بتن را کاهش داد و یا نسبت مصرف سیمان به مقاومت بتن را پایین آورد.

راه حل های مختلفی برای کاهش مصرف سیمان وجود دارد که یکی از موثرترین آنها افزایش سطح مقاومتی سیمان­های مصرفی می باشد که سال ها است از این روش در کشورهای پیشرفته دنیا بهره گیری می شود.

در برخی کشورهای اروپایی سال ها است از سه رده مقاومتی سیمان استفاده می شود که در نهایت در سال ۱۹۹۲ در مشخصات استاندارد سیمان ها یعنی EN 197-1 سه رده ۵/۳۲، ۵/۴۲ و ۵/۵۲ مگا­پاسکال پیش بینی شده است. این رده­ها می تواند برای همه انواع سیمان های پرتلند و آمیخته و مرکب برقرار باشد و محدودیتی از این نظر وجود ندارد.

در سال ۱۳۷۷ در مشخصات فنی سیمان های پرتلند ISIRI 389 صرفا برای سیمان پرتلند نوع ۱ سه رده مقاومتی ۳۲۵، ۴۲۵ و ۵۲۵ کیلوگرم بر سانتی­متر مربع در نظر گرفته شد و سایر انواع سیمان ها فاقد این رده بندی بودند که سوال برانگیز است و لازم است اصلاحاتی در این مورد صورت گیرد.

رده­های­مقاومتی، نمایانگر حداقل­مقاومت­فشاری ملات ۲۸ روزه ماسه­سیمان استاندارد طبق EN 196 یا ISIRI 393می­باشد.

در ابتدای دهه ۸۰ هجری برخی کارخانه های سیمان اقدام به تولید سیمان ۴۲۵-۱ نمودند و به تدریج بر تعداد آنها افزوده شده است. از نیمه دوم دهه ۸۰ به تدریج تعداد بسیار اندکی از آنها به تولید آزمایشی سیمان ۵۲۵-۱ دست زدند و شاهد آن هستیم که در طول سه سال گذشته تعداد آنها به تعداد انگشتان یک دست یا بیشتر می رسد.

سوال­های اساسی آن است که تولید این سیمان ها چگونه می تواند به کاهش مصرف سیمان در بتن های کشور منجر شود.

آیا بطور کلی این کاهش مصرف در همه موارد از جمله ساخت ملات های بنایی و بتن های پرکننده و یا کم مقاومت و یا مقاومت متوسط و زیاد بطور یکسان وجود دارد.

آیا بدون فرهنگ سازی و زمینه سازی برای مصرف صحیح سیمان های پر مقاومت می توان موفقیتی را انتظار داشت.

آیا با استفاده از روش های طرح مخلوط بتن در طرح اولیه می توان تاثیر مقاومت سیمان ها را دید و در نهایت آیا این کاهش مصرف سیمان اتفاق می افتد.

در این نوشته سعی می شود پاسخ این سوالات به نحو مقتضی ارائه گردد.

 

معرفی روش ملی طرح مخلوط بتن

در سال های ۸۴ و ۸۵ در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، ایده ارائه یک روش متحد طرح مخلوط بتون در کشور مطرح شد و بر این اساس روش های مختلف و معروف طرح مخلوط در دنیا بررسی شد.  پس از بحث های مفصل و تبادل نظرهای فراوان و طرح مزایا و معایب روش های مختلف قرار شد از روش آلمانی به عنوان روش مرجع استفاده شود. به هر حال امکان استفاده از روش آلمانی بطور کامل وجود نداشت. بنابراین سعی شد با اعمال تغییراتی اندک و یا گاه تغییراتی وسیع از این روش بهره گیری شود و در پایان سال ۸۶ اولین ویرایش روش ملی طرح مخلوط بتن ارائه شد و  یک سال بعد ویرایش دوم آن ارائه گشت. همچنین راهنمایی برای بکارگیری آن نوشته و به صورت محدود منتشر گشت که بزودی در مقیاس وسیع تر ارائه خواهد شد. ضمنا نرم افزاری نیز برای آن تهیه شده است که سهولت بکارگیری از این روش را تضمین می کند.

یکی از مزایای این روش، مشاهده تاثیر رده های مختلف مقاومتی سیمان در مقاومت بتن است. همچنین می توان تاثیر شکل سنگدانه درشت در مقاومت را دید. امکان استفاده از دانه­بندی­های مختلف شن و ماسه حتی به صورت غیر استاندارد، ارائه دانه بندی های مطلوب برای کاربردهای مختلف، دقت در تعیین آب آزاد بتن با توجه به بافت دانه بندی و شکل سنگدانه های درشت و ریز با سطوح مختلف کارایی از ۱۰ تا ۲۱۰ میلی متر و توجه به تاثیر عیار سیمان و مصرف دوده سیلیسی و مواد پوزولانی و سرباره ای در مقدار آب و استفاده از رابطه حجم مطلق برای تعیین آخرین مجهول طرح مخلوط بتن و ایجاد  امکان برای تهیه نرم­افزار از جمله این مزایا به حساب می­آید که این روش را بسیار کارا و پیشرفته نموده است.

 

مواردی که باید بررسی شود :رابطه نسبت آب به سیمان و مقاومت فشاری بدون مصرف روان کننده بتن ، فوق روان کننده بتن ، ژل میکروسیلیس .

 مواردی که باید بررسی شود ::رابطه نسبت آب به سیمان و مقاومت فشاری با توجه به مصرف روان‌کننده بتن ، فوق روان کننده بتن ، ژل میکروسیلیس .

رابطه اصلاح شده فولر- تامسون، در صورتی­که مرز سنگدانه و مواد ریز دانه ۰۷۵/۰ میلی­متر فرض شود، عبارت است از:

رابطه حجم مطلق برای بدست آوردن حجم سنگدانه های اشباع با سطح خشک به صورت زیر می باشد.

                                                                                                         

که در آن:

c: جرم سیمان بر حسب kg/m³

w_f: جرم آب آزاد بر حسب kg/m³

D: جرم مواد جایگزین سیمان بر حسب kg/m³

V_a: حجم هوای موجود در بتن (عمدی و ناخواسته) بر حسب dm³

ρ_c: جرم مخصوص سیمان بر حسب kg/dm³

ρ_w: جرم مخصوص آب بر حسب kg/dm³ که معادل ۱ منظور می‌شود 

ρ_D: جرم مخصوص افزودنی معدنی بر حسب kg/dm³

بررسی روش های رایج دیگر و مقایسه با روش ملی

در روش طرح مخلوط ACI 211.1 امکان استفاده از یک رده مقاومتی سیمان یعنی پرتلند نوع ۱ در طرح مخلوط اولیه بتن وجود دارد و روشن نیست که شکل سنگدانه های درشت مصرفی در هنگام تعیین نسبت آب به سیمان چیست.

در روش جدید طرح مخلوط BRE انگلیس امکان بکارگیری سه رده مقاومتی اروپایی برای سیمان وجود دارد و شکل سنگدانه های درشت تا حدودی قابل استفاده در تعیین نسبت آب به سیمان می باشد.

به هرحال اگر به صورت اصولی از ساخت مخلوط آزمون طرح مخلوط اولیه بهره گیری نماییم، تاثیر رده های مقاومتی سیمان را در مقاومت بتن حاصله خواهیم بود و می توانیم در نسبت آب به سیمان و سایر اجزا به ویژه سیمان اصلاحات لازم را به عمل آوریم و طرح مخلوط تعدیل شده نهایی را مشخص کنیم.

در روش ملی طرح مخلوط بتن می توان انتظار داشت مخلوط آزمون، مقاومتی نزدیک به مقاومت هدف را با در نظر گرفتن مقاومت واقعی سیمان بدست دهد.

 

ارائه طرح های مخلوط رده های مقاومتی بتن با رده های مختلف مقاومتی سیمان

فرضیات

با استفاده از سه رده مقاومتی سیمان یعنی ۳۲۵-۱، ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱، طرح مخلوط اولیه بتن بر اساس روش ملی برای رده­های مقاومتی C12، C16، C20، C25، C30، C35، C40 و C45 ارائه می­شود. در این طرح­ها حداکثر اندازه شن ۲۵ میلی­متر و به­صورت شن صد­درصد شکسته منظور می­گردد. در حالی­که ماسه ها به صورت کاملا گرد گوشه رودخانه ای در نظر گرفته می­شود.

برای محاسبه مقاومت هدف (متوسط لازم) طرح اختلاط، از حاشیه امنیت ارائه شده در آیین نامه بتن ایران استفاده شده است و فرض آن است که انحراف معیار مقاومتی کارگاه مشخص نیست. 

* بتن مصرفی برای پمپاژ در نظر گرفته شده است و اسلامپ بتن آن پس از ساخت ،۱۲۵ میلی متر فرض شده است.

دانه بندی شن و ماسه به صورت زیر منظور شده است و برای دانه بندی مطلوب مخلوط سنگدانه آن جهت بتن پمپی، دانه بندی متوسط با توان ۴/۰– ۵/۰n= در نظر گرفته شده است.

جدول ۲- دانه بندی شن و ماسه مصرفی و دانه بندی مورد استفاده و دانه بندی های مطلوب پمپی

الک	۲۵	۱۹	۵/۹	۷۵/۴	۳۸/۲	۲/۱	۶/۰	۳/۰	۱۵/۰
شن مخلوط	۱۰۰	۷۰	۲۰	۰
ماسه	۱۰۰	۱۰۰	۱۰۰	۹۰	۶۰	۴۰	۲۰	۱۵	۵
مخلوط سنگدانه (۵۰% شن + ۵۰% ماسه)	۱۰۰	۸۵	۶۰	۴۵	۳۰	۲۰	۱۰	۵/۷	۵/۲
دانه بندی ۵/۰n=	۱۰۰	۸۵	۵۹	۴۰	۲۷	۱۷	۱۱	۶	۲
دانه بندی ۴/۰n=	۱۰۰	۸۸	۶۴	۴۶	۳۲	۲۲	۱۴	۸	۳

 

در طرح های اختلاط بتن ها از مواد روان کننده بتن  استفاده نمی شود.

 

روند تهیه طرح های اختلاط با توجه به فرضیات موجود

طبق روش ملی طرح مخلوط، مدول ریزی مخلوط سنگدانه ۴۰/۵ بدست می آید. بر اساس این روش درصد شکستگی متوسط معادل سنگدانه برای محاسبه مقدار آب ۳۳ درصد محاسبه می شود.

برای تعیین نسبت آب به سیمان از منحنی های نسبت آب به سیمان – مقاومت فشاری که برای رده های مختلف مقاومتی سیمان و سنگدانه های درشت گرد­گوشه و شکسته تهیه شده است استفاده می شود. با توجه به شکستگی کامل شن ها از منحنی­های ۳۲۵-C، ۴۲۵-C و ۵۲۵-C استفاده می گردد.

مقدار آب مورد نیاز بتن با استفاده از مدول ریزی و درصد شکستگی معادل و اسلامپ مورد نیاز بدست می آید که پس از تعیین مقدار سیمان، مقدار آب اصلاح می گردد و سپس مجددا مقدار سیمان طرح اختلاط اولیه بتن محاسبه می شود. در نهایت مقدار شن و ماسه مصرفی با توجه به رابطه حجم مطلق و درصد هوای غیر عمدی یک درصد و با در نظر گرفتن چگالی اشباع با سطح خشک آنها بدست می آید.

 

طرح های اختلاط اولیه بدست آمده

اطلاعات و نتایج زیر پس از محاسبات انجام شده بر اساس فرضیات و داده های فوق بدست آمده است.

 

جدول ۴- نتایج طرح های اختلاط اولیه بتن رده های مقاومتی مختلف برای رده سیمان ۳۲۵-۱

رده مقاومتی بتن	C12	C16	C20	C25	C30	C35
مقاومت هدف طرح	۱۸	۵/۲۳	۵/۲۸	۵/۳۴	۵/۴۰	۵/۴۵
نسبت آب به سیمان	۷/۰	۶۲/۰	۵۶/۰	۴۸/۰	۴۲/۰	۳۶/۰
آب آزاد	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۸۰	۱۸۹	۱۹۸
سیمان مصرفی	۲۵۴	۲۸۵	۳۱۸	۳۷۲	۴۵۶	۵۵۲
شن SSD	۹۴۹	۹۳۶	۹۲۲	۸۹۶	۸۴۹	۷۹۷
ماسه SSD	۹۳۰	۹۱۸	۹۰۴	۸۷۹	۸۳۳	۷۸۱
وزن مخصوص بتن تازه متراکم	۲۳۱۱	۲۳۱۶	۲۳۲۲	۲۳۲۷	۲۳۲۷	۲۳۲۹

 

برای رده مقاومتی C40  و بالاتر با حاشیه امنیت مفروض، نسبت آب به سیمان لازم در محدوده روش­ملی طرح­مخلوط نمی­باشد.

 

جدول ۵- نتایج طرح های اختلاط اولیه بتن رده های مقاومتی مختلف برای رده سیمان ۴۲۵-۱

رده مقاومتی بتن	C12	C16	C20	C25	C30	C35	C40
مقاومت هدف طرح	۱۸	۵/۲۳	۵/۲۸	۵/۳۴	۵/۴۰	۵/۴۵	۵۱
نسبت آب به سیمان	۷۲/۰	۶۷/۰	۶۲/۰	۵۵/۰	۴۹/۰	۴۴/۰	۳۹/۰
آب آزاد	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۹	۱۸۵	۱۹۳
سیمان مصرفی	۲۴۶	۲۶۷	۲۸۹	۳۲۱	۳۶۴	۴۱۹	۵۰۲
شن SSD	۹۵۲	۹۴۳	۹۳۴	۹۲۱	۹۰۱	۸۷۰	۸۲۴
ماسه SSD	۹۳۴	۹۲۵	۹۱۶	۹۰۳	۸۸۳	۸۵۳	۸۰۸
وزن مخصوص بتن تازه متراکم	۲۳۰۹	۲۳۱۳	۲۳۱۷	۲۳۲۲	۲۳۲۷	۲۳۲۷	۲۳۲۸

 

برای رده مقاومتی C45  و بالاتر با حاشیه امنیت مفروض، نسبت آب به سیمان لازم در محدوده روش­ملی طرح­مخلوط نمی­باشد.

 

جدول ۶- نتایج طرح های اختلاط اولیه بتن رده های مقاومتی مختلف برای رده سیمان ۵۲۵-۱

رده مقاومتی بتن	C12	C16	C20	C25	C30	C35	C40	C45
مقاومت هدف طرح	۱۸	۵/۲۳	۵/۲۸	۵/۳۴	۵/۴۰	۵/۴۵	۵۱	۵۶
نسبت آب به سیمان	۷۴/۰	۷۰/۰	۶۶/۰	۶۲/۰	۵۷/۰	۵۲/۰	۴۷/۰	۴۲/۰
آب آزاد	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۷۸	۱۸۲	۱۸۲
سیمان مصرفی	۲۴۲	۲۵۴	۲۶۸	۲۸۸	۳۱۴	۳۴۱	۳۸۷	۴۴۸
شن SSD	۹۵۴	۹۴۸	۹۴۳	۹۳۴	۹۲۳	۹۱۲	۸۸۸	۸۵۴
ماسه SSD	۹۳۵	۹۳۰	۹۲۵	۹۱۶	۹۰۶	۸۹۵	۸۷۱	۸۳۷
وزن مخصوص بتن تازه متراکم	۲۳۰۹	۲۳۱۱	۲۳۱۳	۲۳۱۷	۲۳۲۱	۲۳۲۵	۲۳۲۷	۲۳۲۷

 

 

تفسیر نتایج و بحث

همانگونه که مشاهده می شود، با تغییر رده مقاومتی سیمان و افزایش آن، با توجه به فرض های انجام شده، عیار سیمان مصرفی در بتن کاهش می یابد.

همچنین با افزایش رده مقاومتی بتن، تاثیر افزایش رده مقاومتی سیمان در کاهش عیار سیمان بیشتر می گردد.

 

جدول ۷- درصد­کاهش عیار­سیمان­مصرفی بتن­رده­های­مختلف مقاومتی برای سیمان­های ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱ در­مقایسه­با سیمان ۳۲۵-۱

رده مقاومتی بتن	C12	C16	C20	C25	C30	C35	C40	C45
درصد کاهش برای سیمان ۴۲۵-۱	۱/۳	۳/۶	۱/۹	۷/۱۳	۱/۲۰	۱/۲۴	بیشتر از ۳۰	بیشتر از ۳۵
درصد کاهش برای سیمان ۵۲۵-۱	۷/۴	۹/۱۰	۷/۱۵	۶/۲۲	۱/۳۱	۲/۳۸	بیشتر از ۴۵	بیشتر از ۵۰

 

 

در صورتی که در طرح های اختلاط فوق، محدودیت نسبت آب به سیمان و حداقل عیار سیمان یا حداکثر عیار سیمان وجود داشته باشد، وضعیت طرح ها متفاوت خواهد بود.

در صورتی که حداقل عیار سیمان مجاز مطرح شود، اگر این حداقل مجاز بیشتر از مقدار سیمان حاصل از محاسبه باشد نمی توان به کاهش عیار سیمان امید داشت. فرض کنید در طرح مخلوط بتن C25 موضوع رویارویی با حمله سولفات ها ایجاب کند که حداقل ۳۷۰ کیلوگرم سیمان بکار رود. هنگامی که از سیمان ۳۲۵-۱ استفاده شود عیار سیمان ۳۷۲ و با بکارگیری سیمان های ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱ به ترتیب عیار سیمان ۳۲۱ و ۲۸۸ بدست می آید که به دلیل محدودیت فوق مجبور خواهیم شد تا عیار سیمان ۳۷۰را بکار بریم. بنابراین بالا بردن رده مقاومتی سیمان، کمکی به کاهش عیار سیمان نخواهد کرد.

 باوجود محدودیت نسبت آب به سیمان و بکارگیری حداکثر مجاز برای آن و کمتر بودن این نسبت آب به سیمان در مقایسه با نسبت آب به سیمان حاصل از مقاومت ،کاهش عیار سیمان به صورت جدی ممکن است حاصل نشود.  اگر در این طرح مخلوط قرار باشد به دلیل محدودیت حداکثر نسبت آب به سیمان برابر ۵/۰، طرح اختلاط کامل شود، از آنجا که با سیمان ۳۲۵-۱، نسبت آب به سیمان ۴۸/۰ و با سیمان های ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱ به ترتیب نسبت آب به سیمان ۵۵/۰ و ۶۲/۰ بدست می آید. با محدودیت فوق مجبور هستیم نسبت آب به سیمان را به ۵/۰ محدود کنیم. هنگام بکارگیری سیمان های ۴۲۵-۱ و ۵۲۵-۱ عیار سیمان برابر ۳۵۶ بدست می آید و صرفه جویی چندانی در مقایسه با عیار سیمان ۳۷۲ برای سیمان های رده ۳۲۵-۱ حاصل نمی شود.

اگر حداکثر عیار سیمان مجاز اعمال گردد، بکارگیری رده سیمانی بالاتر کمک می کند در بسیاری از موارد محدودیت مزبور رعایت شود و تهیه طرح مخلوط بدون بکارگیری روان کننده تسهیل گردد. فرض کنید در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان قرار باشد طرح مخلوط بتن با رده C35 با حداکثر نسبت آب به سیمان ۴۵/۰ و حداقل سیمان ۳۵۰ و حداکثر عیار سیمان ۴۲۵ کیلوگرم در متر مکعب بتن طبق آیین نامه پیشنهادی پایایی بتن در خلیج فارس و دریای عمان را ارائه دهیم. طبق جداول فوق برای سیمان ۳۲۵-۱، نسبت آب به سیمان ۳۶/۰ و عیار سیمان ۵۵۲ کیلوگرم حاصل می شود که نمی توان از آن استفاده کرد زیرا عیار سیمانی بیش از ۴۲۵ کیلوگرم دارد و لذا با مصرف فوق روان کننده، مقدار آب و در نتیجه سیمان مصرفی را می توان کاهش داد.

در حالی که با مصرف سیمان ۴۲۵-۱، نسبت آب به سیمان ۴۴/۰ و عیار سیمان ۴۱۹ کیلوگرم را داریم و بدون مصرف روان کننده به نتیجه می رسیم. با مصرف سیمان ۵۲۵-۱، نسبت آب به سیمان ۵۲/۰ و عیار سیمان ۳۴۱ کیلوگرم می شود که نیاز به تغییر دارد. اولا نسبت آب به سیمان باید به ۴۵/۰ تبدیل شود و بدین ترتیب عیار سیمان اولیه ۳۹۶ کیلوگرم می شود که با اصلاح مقدار آب از ۱۷۸ به ۱۸۴ مقدار سیمان طرح ۴۰۹ کیلوگرم در متر مکعب خواهد شد و بدون مصرف روان کننده همه چیز قابل قبول خواهد بود.

همانگونه که در بتن هایی با رده مقاومتی کم ،تاثیر رده سیمانی بر مصرف سیمان جدی نیست، در ملات های بنایی نیز نمی توان به کاهش جدی مصرف سیمان امیدوار بود بویژه اینکه کاهش شدید عیار سیمان، ملات را از کارایی مناسب دور می کند و نمی توان عیار سیمان را در این ملات ها از ۲۰۰ کیلوگرم در متر مکعب و حتی در مواردی از ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب کمتر در نظر گرفت. در واقع محدودیت مصرف حداقل سیمان در این ملات ها و کم اهمیت بودن مقاومت در اینگونه موارد، کاهش مصرف سیمان را به دنبال نخواهد داشت.

مخلوط های تجویزی در نشریه ۱۰۱ و ۵۵ (مشخصات فنی عمومی راه و کارهای ساختمانی) ارائه شده است. در نشریه ۱۰۱ مقادیر عیار سیمان با توجه به طبقه بتن (رده بتن) به صورت زیر ارائه شده است.

 

جدول ۸- رده های مقاومتی و عیار سیمان در مخلوط های تجویزی

رده مقاومتی بتن	C12	C16	C20	C25	C30	C35
عیار سیمان	۲۰۰	۲۵۰	۳۰۰	۳۵۰	۴۰۰	۴۵۰
اسلامپ (cm)	۵-۵/۲	۵-۵/۲	۵-۵/۲	۱۰-۵	۱۰-۵	۱۰-۵

 

 

لازم به ذکر است که این عیار­ها بدون توجه به حداکثر اندازه سنگدانه، شکل سنگدانه ها و نوع و رده مقاومتی سیمان ارائه شده است و اگر قرار باشد از این مخلوط های تجویزی استفاده شود، مصرف سیمان پر مقاومت در کاهش عیار سیمان تاثیری نخواهد داشت. تاثیر افزایش اسلامپ در عیار بتن نیز طرح نشده است. ضمناً لازم به ذکر است در این نشریه به صراحت اعلام شده است که جدول مخلوط های تجویزی برای بتن های با رده بالاتر از C25 کاربردی ندارد و باید       نسبت های اختلاط از طریق مطالعات آزمایشگاهی بدست آید اما متاسفانه در جدول مزبور نسبت ها و مقاومت های رده C30 و C35 ارائه شده است.

 

نتیجه گیری

– رده های مقاومتی بالاتر در سیمان (مصرف سیمان پر مقاومت تر) به کاهش مصرف سیمان در بتن ها منجر می گردد.

– در بتن های پر مقاومت، تاثیر مصرف سیمان پر مقاومت در کاهش مصرف سیمان بیشتر خواهد بود.

– در صورتی که مصرف بتن های پر مقاومت در کشور رایج تر شود، سیمان های پر مقاومت می تواند مفیدتر واقع گردد.

– مصرف سیمان های پر مقاومت در ملات های بنایی توصیه نمی شود و به هدر رفتن پتانسیل های این نوع سیمان­ها منجر می­شود.

– در صورتی که محدودیت نسبت آب به سیمان موجب شود تا نتوان از نسبت آب به سیمان بالاتر استفاده نمود، مصرف سیمان های پر مقاومت به کاهش عیار سیمان منجر نمی گردد.

– در صورتی که حداقل مجاز برای عیار سیمان مشخص شده باشد، در مواردی که عیار سیمان کمتر از حداقل عیار مجاز بدست آید، کاهش عیار سیمان میسر نیست.

– در مواردی که حداکثر مجاز عیار سیمان شود، به­دلیل امکان مصرف نسبت آب به سیمان بالاتر و پایین آمدن عیار سیمان مصرفی، ممکن است نیاز به مصرف روان کننده منتفی شود.

– به دلیل پیچیدگی های موجود، کاهش مصرف سیمان در صورت مصرف سیمان های پر مقاومت وقتی میسر است که طرح اختلاط آزمایشگاهی تهیه شود و در این صورت ساخت مخلوط آزمون در آزمایشگاه ضرورت دارد.

– در صورت استفاده از مخلوط­های تجویزی موجود، مصرف سیمان های پر مقاومت به کاهش عیار سیمان منجر نمی­شود.

– برای بهره گیری از پتانسیل های سیمان های پر مقاومت باید آموزش های لازم به مهندسین و دست اندرکاران داده شود و زمینه مصرف آنها فراهم گردد.

– کاهش مصرف سیمان به کاهش مصرف انرژی و مواد اولیه منجر می شود و به حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی و از بین نرفتن منابع طبیعی تجدید ناپذیر می انجامد.

منابع و مراجع

۱- عزیزیان، محمدرضا، “تکنولوژی سیمان”، سیمان اکباتان

۲- بکائیان، منوچهر، “هندبوک مهندسی سیمان، مواد نسوز و مصالح ساختمانی”، سیمان آبیک

۳- قدوسی، پرویز، همکاران، “روش ملی طرح مخلوط بتن”، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

۴- تدین، محسن، همکاران، “راهنمای روش ملی طرح مخلوط بتن”، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

۵- موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی، “ویژگی های استاندارد سیمان های پرتلند”، استاندارد ملی شماره ۳۸۹ ایران

۶- مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، “آیین نامه (پیشنهادی) پایایی بتن در محیط خلیج فارس و دریای عمان”، نشریه شماره ۴۲۸

۷- سازمان مدیریت و برنامه ریزی، “آیین نامه بتن ایران (آبا)”، نشریه شماره ۱۲۰، ۱۳۷۹

۸- سازمان مدیریت و برنامه ریزی، “مشخصات فنی عمومی راه”، نشریه شماره ۱۰۱، ۱۳۸۲

۹- سازمان مدیریت و برنامه ریزی، “مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی”، نشریه شماره ۵۵

۱۰- نویل، مترجم: هرمز فامیلی، “هرمز فامیلی”، ویرایش چهارم

۱۰- EN 197-1, “Cement; Part1: Composition, specifications and conformity criteria for common cements“

۱۱- American Concrete Institute, “Standard Practice for Selecting Proportions for Normal Heavyweight, and Mass Concrete”, ACI 211.1

۱۲-